نقش شاهان صفوي در فرود اندیشه هاي غالیانه و فروغ شریعت "نمونه موردي: شاه اسماعیل و شاه طهماسب"
11 مطلب مطلبی
چکیده
طریقت صفوي در سیر به دستگیري قدرت دنیوي سه مرحله از تحول اندیشه اي متمایز را تجربه نمود. تحولات و تطورات اندیشه دینی طریقت صفوي از اواخر سلطنت شاه اسماعیل تا پایان دوره شاه طهماسب موضوع بررسی این مقاله است. این پژوهش با تکیه بر منابع دوره صفوي با رویکرد توصیفی– تحلیلی، چگونگی جایگزینی شریعت به جاي اندیشههاي غالیانه را مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار میدهد. بنابر این مسأله اصلی این پژوهش، چرایی و چگونگی روند این جایگزینی، علل و عوامل و شرایطی که رهبران طریقت و پادشاهان صفوي را وادار و مم به ایجاد این تغییرات نمود؟ میباشد. در این پژوهش نشان داده شده است که ناکارآمدي اندیشههاي غالیانه در اداره حکومت، تداوم حکومت صفوي را با چالش روبه رو کرد. صفویان براي برون رفت از این بحران و ایجاد دستگاه مشروعیت بخشی جهت تداوم حکومت خویش، ت جایگزینی شریعت را سرلوحه ت حکومتداري خود قرار دادند.
واژگان کلیدي: صفویان، اندیشههاي غالیانه، جایگزینی شریعت، فقیهان، صوفیان
11 .دکتري تاریخ ایران بعد از اسلام، کارشناس پژوهشکده سازمان اسناد و کتابخانه ج. ا. ایران.
:پذیرش تاریخ 94/9/16 : تاریخ دریافت 95/4/4 فصلنامه مسکویه سال9 شماره31 / سال 9 /شماره 31 124
مقدمه
ورود طریقت صفوي به صحنه ی ایران و تأسیس سلسله صفویه برهه اي از تاریخ را رقم زد که از جنبه هاي مختلف، ی، فرهنگی و به ویژه مذهبی- عقیدتی، تحولی عمیق و ماندگار در جامعه ایران ایجاد نمود. از جمله نکات ویژه و قابل توجه در این حیطهي زمانی، تحول اندیشه طریقت صفوي است. که تحت تأثیر شرایط زمانی دچار چرخش هاي فکري درونی شد. این طریقت از بدو پیدایش، تحولات دینی متمایزي را تجربه نمود. که به چند دوره قابل تفکیک است. از جنبهي دینی ویژگی دورهي اول - از پیدایش تا زمان شیخ جنید - غلبه شافعیگري- صوفیگري است. دورهي دوم در نتیجهي اختلاف و رقابت شیخ جعفر و شیخ جنید بر سر مسندنشینی طریقت صفوي و مهاجرت اجباري شیخ جنید به نواحی شام و آناتولی شروع میگردد. به دنبال آن، طریقت صفوي به صورت عملی و نظري به دو حوزهي شرقی و غربی تقسیم میشود. حوزهي شرقی با مشی محافظه کارانه قبل ادامه مییابد. اما در حوزهي غربی شافعیگري به طور کامل کنار گذاشته شد و مرحله جدیدي از تحول اندیشهي دینی صفویان آغاز گردید. این اندیشه از عوامل اصلی یاري دهنده صفویان در رسیدن به قدرت ی بود اما فاقد توان لازم جهت ادارهي حکومت بود. بنابراین تداوم حکومت صفوي در پیش گرفتن ت واقع بینانه تري را طلب مینمود. راهکاري که بدین منظور از جانب پادشاهان صفوي به کار گرفته شد جایگزینی شریعت به جاي اندیشه هاي غالیانه نخستین بود. بنابراین چگونگی جایگزینی شریعت به جاي اندیشههاي غالیانه، عوامل و نتایج برآمده از آن به عنوان ابهام این پژوهش قلمداد گشته است. - سوال اصلی این است: چه علل و عواملی شاهان صفوي را به جایگزینی شریعت و دوري از اندیشه هاي غالیانه سوق داد؟ در همین زمینه به سوال هاي فرعی دیگري هم پرداخته شده است که عبارتند از: نقش شاهان صفوي در فرود اندیشه هاي غالیانه و فروغ شریعت 125 - نقش عوامل داخلی و خارجی در این تحول چیست؟ - علماء و ون شیعی جبل عامل چه نقشی در این تحول ایفا کردند؟ - جایگزینی شریعت به جاي اندیشه هاي غالیانه و طریقت چه نتایج و پیامدهایی در پی داشت؟ به نظر میرسد اندیشه هاي غالیانه نقش بیبدیلی در پیروزي صفویان داشته است. اما از آنجا که این اندیشه فاقد برنامه مدون جهت حکومتداري بود نمیتوانست تداوم حکومت صفوي را استمرار ببخشد. همچنین قلمرو حکومت صفوي بسی وسیعتر از جغرافیاي نفوذ معنوي آنها بود. بنابراین اندیشه هاي غالیانه جذابیت و مقبولیتی در قلمرو ی آنها نداشت و تداوم حکومت صفوي ت واقعبینانه تري را طلب مینمود که از جانب حکومت جایگزینی شریعت براي پاسخ به این نیاز اتخاذ شد. تاکنون پژوهش هاي متعدد و مفصلی در باب صفویان صورت گرفته است که این مقاله از اکثر آنها بهره برده است اما اکثر این پژوهشها معطوف به مسائل کلیتر تاریخ صفویان میباشد. چنین بحث جزئی در این پژوهشها مورد بررسی قرار نگرفته است و حتی در مورد بحث کلیتر تحول اندیشه دینی صفویان به اشاراتی گذار و مختصر بسنده شده است. این پژوهش بر پایه منابع صفویان انجام یافته است و روش آن توصیفی – تحلیلی است. با وجود آنکه داده هاي تاریخی کاملا گویا نیستند اما میتوان با استفاده از رویکرد تطبیقی و شیوه استقرایی برخی از ابهام ها را زدود.
انتشار مقاله علمی - پژوهشی: مدارس نوین و آموزش دختران در مناطق کردنشن(1304- 1320)
چاپ مقاله علمی- پژوهشی با عنوان : مسأله احمدوندها در دوره حكومت ظل‌السلطان بر كرمانشاهان( 1298 -130
مقاله علمی پژوهشی با عنوان : چالش‌ها و موانع پرداخت مواجب قشون و تأثیر آن بر امنیت ولایت کرمانشاها
معرفی و بررسی کتاب ایلات کرمانشاهان و نقش آنها در قشون ایران عصر قاجار - سرای اهل قلم- 15 بهمن 1396
چاپ مقاله علمی - ترویجی :- قرا سوران‌هاي كرمانشاهان و امنيت طرق و شوارع نواحي سرحدي از مشروطه تا پ
چاپ مقاله علمی - پژوهشی : نقش شاهان صفوي در فرود اندیشه هاي غالیانه و فروغ شریعت
انتشار کتاب ایلات کرمانشاهان و نقش آنها در قشون ایران عصر قاجار
صفوي ,اندیشه ,شریعت ,غالیانه ,طریقت ,صفویان ,هاي غالیانه ,اندیشه هاي ,جایگزینی شریعت ,طریقت صفوي ,حکومت صفوي ,چگونگی جایگزینی شریعت
درباره این سایت